Ratowanie dziedzictwa pogranicza

Pogranicze polsko-ukraińskie jest obszarem, gdzie spotkały się dwie wielkie kultury Wschodu i Zachodu, dwie duchowości, które wniosły znaczący wkład w kulturę europejską kształtowaną w ciągu wieków przez tradycję grecko-rzymskiego antyku oraz judeochrześcijańskiej wiary. W przeszłości obszar ten był ważnym miejscem dialogu między spuścizną bizantyjską i łacińską.

Przez kilka stuleci również kultura żydowska była znaczącym składnikiem historii tego obszaru. Elementem wyróżniającym się w krajobrazie kulturowym pogranicza jest architektura sakralna, gdzie obok siebie stoją cerkwie, kościoły i synagogi o specyficznych bryłach i ciekawym detalu architektonicznym.

Konsekwencją wydarzeń dziejowych po II wojnie światowej, były nowe granice, oraz radykalne zmiany w jednolitym  choć zróżnicowanym a kształtowanym przez stulecia krajobrazie kulturowym pogranicza polsko-ukraińskiego. Szereg miejscowości zmieniło diametralnie swój wygląd. W opuszczonych miejscowościach szereg obiektów zabytkowych zostało pozbawionych opieki, bez zabezpieczenia ulegało stopniowej dewastacji, tak przez czas, jak i przez ludzi. Wiele cennych obiektów niszczono i rozbierano, wykorzystując pozyskany w ten sposób materiał do celów budowlanych. Wiele z nich przeznaczono na magazyny i warsztaty, przede wszystkim na terenie pegeerów. Dzieła sztuki spotykał ten sam los, co ludzi. Zamykano je w magazynach i składach, niszczono, palono, traktowano jako niebezpieczną inność. Te działania spowodowały powstanie ran w świadomości ludzi zamieszkujących te tereny niezależnie od ich przynależności narodowej czy też religijnej.

To właśnie tu w obszarze pogranicza, gdzie spotkały się różne narody, gdzie współistniały i są do tej pory  obok siebie kościoły i cerkwie, winniśmy szczególnie pielęgnować i dbać o nasze regionalne tradycje ale także pokazywać wspólne korzenie. Winniśmy stawać się ludźmi świadomymi własnej tożsamości i przeszłości ale równocześnie szanującymi odmienność kulturową, językową, konfesyjną i religijną pozostałych.

W obecnych czasach, gdy wokół tak często można jeszcze spotkać wiele fałszywych stereotypów we wzajemnym postrzeganiu siebie nawzajem, istnieje ogromna potrzeba poszukiwania wartości jednoczących narody Europy szczególnie teraz, gdy często sięga się pamięcią do dramatycznych okresów wspólnej historii.

Ks. Stefan Batruch